BỆNH VIỆN BỆNH NHIỆT ĐỚI

THÂN THIỆN - AN TOÀN - HIỆU QUẢ

Viêm não tự miễn “NMDA”

 Viêm não là một bệnh lý viêm nhiễm ở não bộ với biểu hiện sốt cao, co giật, yếu liệt và hôn mê. Bệnh thường để lại nhiều di chứng nặng nề và có tỷ lệ tử vong khoảng 20%. Bệnh cảnh viêm não cấp thường do các nguyên nhân như: virus hoặc miễn dịch (hay còn gọi là tự miễn). Tại Việt Nam, 1/3 các trường hợp viêm não cấp ở người lớn xác định được tác nhân virus: virus gây viêm não Nhật Bản, virus dengue, Herpes simplex… Phần lớn các trường hợp viêm não còn lại không xác định được chính xác nguyên nhân.

          Thông qua dự án nghiên cứu các bệnh nhiễm trùng trầm trọng tại Việt Nam, hợp tác giữa bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TpHCM (BVBNĐ) và trường đại học Oxford, bệnh viện có thể xét nghiệm chẩn đoán bệnh viêm não tự miễn do kháng thể kháng thụ thể N-methyl D-aspartate (viết tắt là viêm não NMDA). Từ năm 2015, BVBNĐ tiếp nhận, chẩn đoán và điều trị từ 10-15 bệnh nhân viêm não tự miễn/năm, cư ngụ tại TpHCM và các tỉnh thành phía Nam Việt Nam. Những bệnh nhân này trước kia được chẩn đoán là viêm não không xác định được nguyên nhân và phần lớn bị di chứng trầm trọng hoặc tử vong. Viêm não tự miễn có rất nhiều loại, trong đó viêm não NMDA là loại viêm não tự miễn thường gặp nhất.

Viêm não tự miễn do kháng thể kháng thụ thể NMDA là bệnh gì?

          Trong bệnh lý viêm não tự miễn, hệ thống miễn dịch của cơ thể tự sản sinh ra một chất bảo vệ (còn gọi là kháng thể) chống lại chính một cấu trúc rất nhỏ trên bề mặt tế bào thần kinh ở não bộ (thụ thể N-methyl-D-aspartate). Tác động này làm tổn hại hệ thần kinh, đưa đến các biểu hiện tâm thần kinh của bệnh.

          Bốn ca bệnh đầu tiên được nhóm nghiên cứu của bác sĩ Josep Dalmau tại khoa Thần kinh của Đại học Pennsylvania, Hoa Kỳ báo cáo vào năm 2005. Ở thời điểm này, người ta gọi là viêm não hệ viền cận ung thư vì bệnh thường được mô tả ở các phụ nữ trẻ bị bướu quái buồng trứng (một loại bướu bên trong có chứa mô thần kinh, răng, tóc…). Cắt bỏ bướu quái và điều trị miễn dịch thì bệnh nhân hồi phục tốt. Sau này, khi nghiên cứu nhiều bệnh nhân hơn, người ta thấy rằng bệnh xảy ra cả ở nam giới và chỉ khoảng 50% bệnh nhân nữ có bướu quái buồng trứng.

          Tại BVBNĐ, bệnh thường gặp ở người trẻ với 75% bệnh nhân trong độ tuổi 16-30. Nữ nhiều hơn nam (nữ/nam: 5/4) và bướu quái buồng trứng được tìm thấy ở 30% bệnh nhân nữ.

Bệnh có biểu hiện như thế nào?

          Trong hai tuần đầu, bệnh biểu hiện nổi bật với triệu chứng tâm thần: lo âu, mất ngủ, giảm trí nhớ, có hành vi bất thường, ảo thị (nhìn thấy vật thể lạ, người lạ..), ảo thanh (nghe tiếng nói trong tai, nghe âm thanh lạ…), kích động. Do đó, bệnh nhân thường được đưa vào điều trị tại bệnh viện chuyên khoa tâm thần.

          Từ tuần thứ ba trở đi, bệnh nhân xuất hiện co giật, lơ mơ, không tiếp xúc với người xung quanh, gồng cứng chân tay, nhai miệng liên tục làm tổn thương môi và lưỡi, tay chân có các cử động bất thường liên tục. Các biểu hiện trên chứng tỏ bệnh nhân không phải bị tâm thần mà bị bệnh viêm não. Bệnh diễn tiến nhanh đến thở yếu, cần phải hỗ trợ bằng máy thở. Ở giai đoạn này, chụp phim cộng hưởng từ (MRI) não và xét nghiệm dịch lấy ra qua chọc dò thắt lưng (dịch não tủy) có thể ghi nhận có bất thường.

Bệnh được điều trị như thế nào?

          Bệnh thường được chẩn đoán vào giai đoạn hôn mê, co giật, thở yếu nên thường phải điều trị kéo dài nhiều tháng trong khoa săn sóc tích cực với các phương tiện hồi sức hiện đại: máy thở, máy lọc máu.

          Tại BVBNĐ, bệnh nhân sẽ được phối hợp nhiều phương thức điều trị miễn dịch như: sử dụng thuốc ức chế miễn dịch; truyền tĩnh mạch globulin miễn dịch; thay huyết tương. Nếu bệnh nhân có bướu quái sẽ được cắt bướu quái tại bệnh viện chuyên khoa sản.

          Ngoài ra, bệnh nhân cần chế độ chăm sóc đặc biệt, dinh dưỡng đầy đủ, điều trị các nhiễm trùng mắc phải trong quá trình nằm viện.

          Chi phí điều trị rất cao so với thu nhập của người Việt Nam nếu không được cơ quan bảo hiểm y tế hỗ trợ.

Bệnh nặng, điều trị kéo dài nhiều tháng, chi phí điều trị cao nhưng hiệu quả như thế nào?

          Theo báo cáo tại Hoa Kỳ, nếu điều trị tích cực thì 75% bệnh nhân hồi phục hoàn toàn hoặc có di chứng nhẹ và 25% di chứng nặng hoặc tử vong.

          Từ năm 2015-2019, tổng số bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị tại BVBNĐ là 50 trường hợp, với tỷ lệ tử vong là 10%. Hầu hết bệnh nhân hồi phục tốt, trở về cuộc sống bình thường.

Nguồn: Bệnh viện Bệnh nhiệt đới