Hằng năm Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới thành phố Hồ Chí Minh (BVBNĐ) tiếp nhận điều trị từ 30 – 50 trường hợp mắc bệnh do liên cầu khuẩn heo. Bệnh gây ra nhiều tổn thất về sức khỏe và kinh tế cho cộng đồng. Nhiều bệnh nhân bị điếc sau khi mắc bệnh và một số trường hợp tử vong do không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Chi phí điều trị có khi lên đến cả trăm triệu đồng do bệnh nhân phải thở máy, lọc máu và nằm điều trị dài ngày ở bệnh viện. Kể từ ca bệnh đầu tiên được mô tả trên người ở Đan Mạch vào năm 1968, ngày càng có nhiều trường hợp được báo cáo tại các quốc gia Châu Âu và Châu Á như Hà Lan, Anh, Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam. Đặc biệt sau đợt bùng phát dịch bệnh trên người tại tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc vào năm 2005 với 215 trường hợp mắc bệnh và 39 trường hợp tử vong, liên cầu khuẩn heo trở thành mối đe dọa nghiêm trọng cho sức khỏe con người.

Liên cầu khuẩn heo là gì?

Liên cầu khuẩn heo là một loại vi khuẩn sống thường trú ở đường hô hấp (họng, mũi và đường thở), đường tiêu hóa (ruột, phân heo) và đường sinh dục của heo. Thông thường, heo có thể mang vi khuẩn trong cơ thể mà không có biểu hiện bệnh. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như ở heo con hoặc heo mắc bệnh heo tai xanh (một bệnh lý do siêu vi), vi khuẩn có thể gây bệnh cho heo như: viêm phổi, viêm khớp, nhiễm trùng máu, viêm màng não và sẩy thai.

Bệnh do liên cầu khuẩn heo ở người có biểu hiện như thế nào?

Ở người, vi khuẩn chủ yếu gây hai thể bệnh: viêm màng não mủ (nhiễm trùng sinh mủ ở hệ thống màng bao bọc quanh não và tủy sống) và choáng nhiễm trùng (nhiễm trùng máu nặng có trụy mạch). Bệnh thường xảy ra ở nam giới (tỷ lệ nam/nữ là 4/1) và ở lứa tuổi trung niên (40-60 tuổi). Đa số bệnh  nhân (90-95%) bị thể viêm màng não mủ với biểu hiện là sốt cao, nhức đầu dữ dội, đau vùng sau gáy, kèm nôn ói liên tục. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh nhân sẽ nhanh chóng bị mê sảng và hôn mê. Một số ít bệnh nhân (5-10%) bị thể choáng nhiễm trùng với biểu hiện nhiễm trùng máu nặng như: sốt cao, xuất huyết từng mảng lớn trên da, có thể bị hoại tử ngón tay, ngón chân và nhanh chóng đưa đến trụy mạch, suy gan, suy thận và tử vong nếu không được cứu chữa kịp thời.

Vi khuẩn lây truyền từ heo sang người bằng cách nào?

Đây là một bệnh lý lây truyền từ heo sang người. Cho đến thời điểm hiện tại, người ta chưa ghi nhận được trường hợp nào bị mắc bệnh do từ người lây sang người. Bệnh nhân bị mắc bệnh có thể do vi khuẩn xâm nhập qua vết trầy xước hoặc vết đứt trên da hoặc cũng có thể do vi khuẩn xâm nhập qua niêm mạc đường tiêu hóa. Do đó, bệnh thường gặp ở người thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với heo, cơ quan nội tạng của heo như người giết mổ heo, bán thịt heo, vận chuyển thịt heo và đầu bếp. Tại Việt Nam, bệnh còn có thể xảy ra ở những người có thói quen ăn các món ăn sống hoặc chưa chín (tái) chế biến từ máu heo, thịt hoặc nội tạng như tiết canh, cháo “huyết hậu”, lòng heo và dồi trường chế biến chưa chin (tái)…

Điều trị và dự hậu của bệnh như thế nào?

Bệnh nhân phải đến cơ sở y tế sớm để được chẩn đoán, hồi sức cấp cứu tích cực và điều trị kháng sinh tiêm tĩnh mạch  kịp thời. Tỷ lệ tử vong của thể viêm màng não mủ vào khoảng 5-10%, nhưng nếu bệnh nhân bị thể choáng nhiễm trùng thì tỷ lệ này lên đến 60%. Đối với bệnh nhân khỏi bệnh, khoảng 30-60% bệnh nhân bị tổn thương thính lực: từ ù tai, nghe kém cho đến điếc hoàn toàn.

Phòng bệnh như thế nào?

Để tránh mắc bệnh, người dân cần phải thực hiện một số biện pháp sau:

• Bảo vệ da khi tiếp xúc trực tiếp với heo và thịt heo, đặc biệt khi trên da có vết đứt hoặc vết trầy xước: mang bao tay, ủng cao su khi hành nghề giết mổ heo, buôn bán, vận chuyển thị heo; đầu bếp, các bà nội trợ cũng cần mang bao tay làm bếp khi chế biến thịt và cơ quan nội tạng heo.
• Không ăn các món ăn chế biến từ heo còn sống hoăc chưa chín (tái), đặc biệt là tiết canh heo (và không ăn cả tiết canh vịt vì có thể có trộn lẫn máu heo).
• Không giết mổ, chế biến, buôn bán và ăn thịt heo bệnh.
• Người bị cắt lách không nên làm các công việc có liên quan đến heo/thịt heo vì nhóm đối tượng này dễ mắc bệnh và có tỷ lệ tử vong cao.

 TS.BS Hồ Đặng Trung Nghĩa

Nguồn: Bệnh viện Bệnh nhiệt đới